Στην ανατολική πλευρά της Φλώρινας βρίσκεται το μεγάλο μνημείο για τους νεκρούς του ΔΣΕ που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας τον Φλεβάρη του 1949.
Στην τοποθεσία που στήθηκε το μνημείο είναι θαμμένοι πάνω από 700 αντάρτες και αντάρτισσες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
Η ανέγερση του μνημείου ξεκίνησε το Νοέμβρη του 2012. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο μνημείο, αλλά για ένα μνημονικό σύνολο, δεδομένου ότι κάτω από το έδαφος και σε μεγάλη έκταση είναι θαμμένα κορμιά ηρώων.
Για να τιμηθούν οι νεκροί του ΔΣΕ στη συγκεκριμένη μάχη επιλέχθηκε το παγκόσμια γνωστό πλέον μνημείο που φιλοτέχνησε ο Μέμος Μακρής, αρχικά για το Μαουτχάουζεν. Η φιλοτέχνηση του μνημείου έγινε με την επιμέλεια της κόρης του Μέμου Μακρή, Κλειούς, και με την καθοριστική συμβολή συντρόφων και φίλων του ΚΚΕ από την Ουγγαρία.
Πρόκειται για μια γλυπτική σύνθεση 11 ανθρώπινων μορφών, που σηκώνουν τα χέρια σε έκταση, προς τον ουρανό. Ο γλύπτης ήταν σαφής ως προς τις προθέσεις του: Δεν ήθελε το μνημείο να εκφράζει απόγνωση, να δηλώνει ένα δραματικό τέλος. Αντίθετα, ήθελε να υπερτονίσει το ανάστημα που ορθώνει ο αγωνιστής, αυτός που δε λυγίζει, που από την πάλη και το θάνατό του αντλεί αισιοδοξία και μεταδίδει το μήνυμα της τελικής νικηφόρας μάχης σε όλους τους λαούς που αγωνίζονται.
Το μνημείο είναι περίοπτο, μπορεί να το δει κανείς και από τις τέσσερις πλευρές, αλλά και από μακριά, καθώς δεσπόζει στο κέντρο του μεγάλου οικοπέδου. Είναι τοποθετημένο σε μια στιβαρή και αρκετά ψηλή βάση, η οποία φέρει πινακίδες με το σύνθημα «Είναι αυτοί που νίκησαν το θάνατο», το διακριτικό της ΚΕ του ΚΚΕ και τα στοιχεία του γλύπτη.
Για την περίφραξη του οικοπέδου επιλέχθηκε από τους μελετητές να τοποθετηθούν περιμετρικά μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των θαμμένων μαχητών του ΔΣΕ.
Η πρόσβαση γίνεται από μια κεντρική πύλη, ενώ μια αξονική επίσης διαδρομή οδηγεί προς το μνημείο, έχοντας εγχάρακτα στο δάπεδο τα τρία γράμματα: ΔΣΕ. Η διαδρομή διακλαδίζεται δεξιά και αριστερά, ακολουθώντας τη συστοιχία με τις μαρμάρινες πλάκες των ονομάτων των νεκρών.
Όσον αφορά τη διαδικασία της κατασκευής του μνημείου υπήρξε ιδιαίτερα συγκινητική και επιβλητική η στιγμή που μεταφέρθηκαν οι ανθρώπινες μπρούτζινες φιγούρες της μνημειακής σύνθεσης του Μέμου Μακρή από την Ουγγαρία (όπου ήταν το χυτήριο κατασκευής) στον ιστορικό τόπο της Φλώρινας. Ειδικά όταν εναποτέθηκαν τα αγάλματα, με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα, στο έδαφος και σε παράταξη, για να σηκωθούν μετά, ένα ένα, προκειμένου να τοποθετηθούν στη θέση τους.