Αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες, η ΚΕ εκτιμά ότι στις εργασίες του Συνεδρίου, πέρα απ' τα συλλογικά θετικά στοιχεία και αποτελέσματα που έχουμε, αναδείχτηκε ένα πνεύμα μαχητικότητας με πιο ολοκληρωμένο και ουσιαστικό τρόπο, σε σχέση με τα Σώματα που προηγήθηκαν. Οχι μαχητικότητας με συνθηματολογία, αλλά ένα πνεύμα μαχητικό με σταθερό ιδεολογικό - πολιτικό υπόβαθρο και ταυτόχρονα με συναίσθηση της συνθετότητας της κατάστασης των άμεσων και των μελλοντικών εξελίξεων που έχουμε μπροστά μας, των δυσκολιών. Απ' ό,τι φάνηκε απ' τις ομιλίες, και βεβαίως θα ολοκληρωθεί και με τα ντοκουμέντα του Κόμματος, κατακτάμε ένα επίπεδο όχι απλώς να αναλύουμε και να προβλέπουμε τις δυσκολίες, που κι αυτό είναι σημαντικό, αλλά κυρίως να έχουμε ένα σχεδιασμό που πρέπει να βαθύνει και να ολοκληρωθεί παρακάτω. Σχεδιασμός που αφορά όχι μόνο το πώς θα αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες, αλλά και το πώς από αυτές τις δυσκολίες το Κόμμα θα δυναμώσει, με όλα τα κριτήρια που έχουμε εμείς. Πάνω απ' όλα, αφορά την ικανότητα του Κόμματος να καθοδηγήσει το εργατικό κίνημα που πρέπει να μπει πιο σταθερά σε πορεία ανασύνταξης, να καθοδηγήσει την κομματική οικοδόμηση, πριν απ' όλα στα εργοστάσια, στους χώρους δουλειάς, στους μονοπωλιακούς ομίλους, στα βιομηχανικά κέντρα κ.λπ. και να γίνει πόλος συσπείρωσης εργατικών και φτωχών - λαϊκών δυνάμεων.
Κόμμα παντός καιρού
Αυτό που λέμε «Κόμμα παντός καιρού» είναι κάτι που πρέπει να το δρομολογήσουμε βεβαίως στη συνέχεια της δουλειάς. Δεν αποκτούμε τώρα την ικανότητα, αλλά πρέπει να αποδείξουμε ότι μπορούμε να φτάσουμε προς τα εκεί, να πλησιάσουμε, αν θέλετε, αυτό το στόχο.
Ηρθε πείρα γύρω απ' την οργάνωση των αγώνων, την τακτική, τους χειρισμούς, το πώς αντιπαλεύουμε τον εχθρό που έχει πολλά κεφάλια όπως ξέρουμε. Βασικός εχθρός είναι ο ταξικός, αλλά και μέσα στο κίνημα δεν είναι λίγοι οι αντίπαλοι και τα εμπόδια, ο οπορτουνισμός, ο ρεφορμισμός. Υπάρχουν περιθώρια, αυτή η πείρα να γίνει πιο βαθιά στα όργανα και πάνω απ' όλα να γίνει πείρα των ΚΟΒ. Γιατί δεν πρέπει να υπάρχει αυτή η αναντιστοιχία, ανάμεσα στα προβλήματα που απασχολούν τα καθοδηγητικά όργανα, τις συνδιασκέψεις, τα συνέδρια και στο πώς αυτά μετουσιώνονται σε πράξη καθοδήγησης στην ΚΟΒ, αλλά και στην εργατική τάξη και στις λαϊκές μάζες.
Θα μπορούσε να έρθει περισσότερη πείρα γύρω απ' το ζήτημα της κομματικής οικοδόμησης, πείρα από τη δράση μας που δημιουργεί προϋποθέσεις στρατολογίας σε συνθήκες που το εργατικό κίνημα βρίσκεται στη σημερινή κατάσταση που έχουμε εκτιμήσει.
Το «Κόμμα παντός καιρού» είναι τρεις λέξεις που τα λένε όλα. Είναι στόχος προς κατάκτηση, στη συνέχεια, και με αφετηρία και εφαλτήριο ό,τι έχουμε αποκτήσει ως πείρα, θετική κυρίως αλλά και αρνητική.
Αφορά όλες τις πλευρές της μαζικής, πολιτικοϊδεολογικής, οργανωτικής καθοδηγητικής δουλειάς.
Αφορά και ικανότητα εφαρμογής, προώθησης της στρατηγικής και τακτικής απ' τη σκοπιά της καθοδήγησης κι όχι μόνο απ' τη σκοπιά της επεξεργασίας, του ιδεολογικοπολιτικού περιεχομένου της στρατηγικής.
Αφορά - και είναι ένα σοβαρό θέμα - την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, την κομματική οικοδόμηση, τη διάταξη δυνάμεων γι' αυτό το σκοπό και τη δουλειά στις νέες ηλικίες. Ολη η δουλειά στην εργατική τάξη σήμερα, για τους λόγους που αναφέρονται και στις Θέσεις και στην Εισήγηση, πρέπει να προσανατολιστεί στις νέες ηλικίες. Οχι σε αντίθεση με τις παλιότερες γενιές, αλλά ξέρουμε πολύ καλά ότι πρέπει να δουλέψουμε στη σημερινή βάρδια της εργατικής τάξης με όλα τα προβλήματα που έχει και με δεδομένο ότι ένα μεγάλο της κομμάτι είναι εκτός παραγωγής, αλλά και στην αυριανή και στην επόμενη γενιά. Από αυτήν την άποψη, έχει πολύ μεγάλη σημασία η δουλειά στους χώρους επαγγελματικής κατάρτισης, στα ΤΕΙ κ.λπ., είναι και αυτή δουλειά με προοπτική στην εργατική τάξη.
Αφορά την ετοιμότητά μας. Μπορεί να έχουμε μια απότομη άνοδο της ταξικής πάλης, ενώ δε θα έχει μαζικά ισχυροποιηθεί η αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική συνείδηση. Ξέρουμε πολύ καλά ότι μπορεί να έχεις ξεσπάσματα και εξεγέρσεις και με τους εργάτες μπροστά αλλά με συνδικαλιστικά κριτήρια, να μην έχει δηλαδή ωριμάσει αυτή η συνείδηση. Επομένως, «Κόμμα παντός καιρού» σημαίνει την ικανότητά του να καθοδηγήσει αυτές τις μάχες προς τα μπροστά, σε συνθήκες που το επίπεδο συνείδησης δεν είναι εκεί που πρέπει.
Υπάρχει και η περίπτωση πισωγυρίσματος. Και πάλι πρέπει να αποδειχτούμε «Κόμμα παντός καιρού», όχι των διαπιστώσεων και των αναλύσεων, αλλά της προσαρμογής και της ετοιμασίας της νέας επίθεσης. Αφορά και την ετοιμότητα για συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, αφού τότε θα έχουμε μια πρωτοφανέρωτη όξυνση της ταξικής πάλης και αντικειμενικά θα χρειαστούν κι εκεί τα συνθήματα, τα προβλήματα - κρίκοι, το κάλεσμα. Δεν είναι ζήτημα προπαγάνδας, είναι ζήτημα ετοιμότητας όλου του Κόμματος και πριν απ' όλα ευθύνη της καθοδήγησης.
Συσπείρωση δυνάμεων με ταξικά κριτήρια
Η τακτική είναι μέσα στη στρατηγική. Φράσεις που πολλές φορές είχαν αποκρυσταλλωθεί και σε κομματικά ντοκουμέντα, όπως «να συνδέσουμε την τακτική με τη στρατηγική» έβγαζαν την τακτική απ' έξω. Γιατί τακτική είναι η εξειδίκευση της στρατηγικής σε κάθε χώρο, σε κάθε φάση, σε κάθε στιγμή. Αν ψάξουμε το πώς θα τη συνδέσουμε, έχουμε πέσει έξω, μπορεί να πάμε στην υποβάθμισή της, δηλαδή στην ισοπέδωση της τακτικής που πρέπει εκείνη τη στιγμή να ακολουθήσεις, στην αγνόησή της ή και στην απόσπασή της. Φυσικά, η δράση με βάση τη στρατηγική θέλει και ποσότητα δουλειάς και ποιότητα. Ούτε μόνο ποσότητα, ούτε μόνο ποιότητα.
Να προσέξουμε ένα πράγμα, αλλά πρέπει να το προσέξουμε δημιουργικά. Αναμφισβήτητα η εκλογική μάχη μάς έφερε μπροστά σε μια πραγματικότητα που δεν την είχαμε ενδεχομένως βαθιά μελετήσει και συνειδητοποιήσει: Ενα μεγάλο μέρος φίλων και οπαδών του Κόμματος, όχι όλοι, μας ακολουθούσαν είτε από παράδοση είτε κάτω από το βάρος της ηρωικής Ιστορίας του ΚΚΕ είτε γιατί ήμασταν μπροστά στη μάχη για τα καθημερινά προβλήματα. Αυτούς τους χάσαμε, σε κρίσιμη στιγμή.
Η συσπείρωση δυνάμεων γύρω απ' το Κόμμα δεν μπορεί να έχει μοναδικό κριτήριο ποιος μας ψήφισε, πρέπει να έχει και ιδεολογικοπολιτικά κριτήρια, αλλά και ταξικά. Τον εργάτη που παλέψαμε μαζί και δε μας ψήφισε, αυτόν πρέπει να τον φέρουμε δίπλα στο Κόμμα και όχι με κριτήριο ότι αφού δεν μας ψηφίζει, δεν κάνουμε δουλειά με αυτόν.
Πρέπει να αλλάξει και η κοινωνική σύνθεση του κομματικού περίγυρου. Οταν κάνεις συσκέψεις και συγκεντρώσεις, πέρα απ' το επίπεδο της πολιτικής ωριμότητας πρέπει να έχεις και μια σύνθεση που να αντανακλά σήμερα την πραγματική σύνθεση της εργατικής τάξης. Επομένως, πρέπει να σταθεροποιήσουμε, να διευρύνουμε και να ανανεώσουμε με αυτήν την έννοια τις δυνάμεις που έχουμε γύρω μας, ανεξάρτητα αν συμφωνούν σε όλα, γιατί αλλιώς δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε οικοδόμηση ούτε στρατολογίες.
Η οπισθοχώρηση του κινήματος δεν είναι νομοτέλεια
Μπαίνει ένα ζήτημα, που υπάρχει στις προβλέψεις μας, στις Θέσεις, στην εισήγηση: ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί, θα χειροτερέψει, όχι μόνο απ' την πλευρά των λαϊκών προβλημάτων, αλλά συνολικά, θα σφίξουν τα πράγματα.
Αν επιδεινωθούν τα πράγματα, είναι αναπόφευκτο να πάει και το κίνημα πίσω; Το πισωγύρισμα των πραγμάτων μπορεί να φέρει και το κίνημα πίσω, αλλά είναι πιο σύνθετα τα ζητήματα. Η οπισθοχώρηση του κινήματος δεν είναι νομοτέλεια. Εμείς, χωρίς να πετάμε στα σύννεφα, πρέπει να δούμε ορισμένους αντιφατικούς παράγοντες που συναντάμε, που τους συναντούν τα μέλη του Κόμματος καθημερινά.
Εχουμε πραγματικά το πρόβλημα - ειπώθηκε και στο Συνέδριο - της υποβάθμισης, της μείωσης των απαιτήσεων, όχι μόνο από φτωχούς εργάτες που ήταν φτωχοί και πριν την κρίση, αλλά και από εκείνους που ζούσαν κάπως καλύτερα. Είναι ένα πρόβλημα αυτό. Απ' την άλλη, όμως, πλευρά έχασαν ορισμένες κατακτήσεις που για διάφορους λόγους μεταπολιτευτικά είχαν κερδηθεί και οι οποίες τους καλλιέργησαν πραγματικές βεβαίως ανάγκες. Επομένως, υπάρχει κι αυτή η δυναμική της συνειδητοποίησης των αναγκών.
Επειτα υπάρχει ο φόβος. Αλλά όταν έχεις χάσει πολλά και θα χάσεις περισσότερα και η φτώχεια γίνεται μαζική, τότε υπάρχουν δυνατότητες αυτός ο φόβος (βεβαίως με όλες τις προϋποθέσεις που λέμε στα ντοκουμέντα μας) να μετατραπεί σε αντεπίθεση, δράση, συνειδητοποίηση για πολύ περισσότερους απ' ό,τι σήμερα.
Υπάρχουν παλιότερες γενιές υπαλλήλων, συνταξιούχοι ή δημόσιοι υπάλληλοι που σε δύο τρία χρόνια βγαίνουν στη σύνταξη, οι οποίοι είχαν ένα μισθό, μία σύνταξη, που θα τους κόψουν. Αυτός ο κόσμος δεν είναι εύκολο να μπει στη δράση. Αν έχει παιδιά και το καταλάβει, ίσως μπει. Δεν πρέπει να τους βάλουμε απέναντι ή να μην ενδιαφερόμαστε να τους εντάξουμε στη δράση. Πρέπει, όμως, να στρέψουμε την προσοχή μας στις νεότερες ηλικίες, όχι με την έννοια «δουλειά στη νεολαία», αλλά με τα ταξικά κριτήρια, με κριτήριο ποιες δυνάμεις πρέπει να συνασπιστούν. Αν δεν το δούμε αυτό το πράγμα θα έχουμε προβλήματα. Από τη μια οι παλιότεροι, με πείρα στους αγώνες, δύσκολα θα μπουν σε δράση και από την άλλοι οι νεότεροι, που έχουν οξυμένα προβλήματα, αλλά είναι χωρίς πείρα.
Χρειάζεται βαθύτερη μελέτη της εργατικής τάξης και της σύνθεσής της. Υπάρχουν στοιχεία που, σε ορισμένα ζητήματα, είτε στην ουσία είτε στις εργασιακές σχέσεις, εμφανίζουν μία μεγαλύτερη άμβλυνση της διαφοροποίησης που υπήρχε στο εσωτερικό της εργατικής τάξης, δημόσιοι υπάλληλοι, στον ιδιωτικό τομέα, εργάτες σε μονοπωλιακούς ομίλους. Υπάρχουν και μονοπωλιακοί όμιλοι που δε μειώνουν έτσι εύκολα τους μισθούς και τις παροχές. Λίγοι, αλλά υπάρχουν.
Υπάρχει εσωτερική διαφοροποίηση στην εργατική τάξη, αλλά υπάρχουν και τάσεις, μισθολογικές, εργασιακές σχέσεις, ανεργία και μια σειρά άλλα ζητήματα, που συμβάλλουν στο να αμβλύνονται οι εσωτερικές διαφορές. Βεβαίως, δύσκολα μπορείς να γεφυρώσεις το χάσμα της νοοτροπίας που έχουν διαμορφώσει - είναι φυσιολογικό - στην κρατική υπαλληλία, στις πρώην ΔΕΚΟ, στο τραπεζικό σύστημα και της νοοτροπίας που υπάρχει στη βιομηχανία. Υπάρχουν γενικά στοιχεία άμβλυνσης των εσωτερικών διαφορών, αλλά όχι κατάργησής τους κι επομένως το ζήτημα «ενότητα της εργατικής τάξης», με πυρήνα βεβαίως το βιομηχανικό προλεταριάτο, είναι ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από εδώ και πέρα πιο μελετημένα. Αποτελούν παράγοντα που δεν είναι απαραίτητο να λειτουργήσει μόνο αρνητικά, αλλά μπορεί να προκύψουν και θετικές εξελίξεις.
Η επίθεση του οπορτουνισμού είναι καταιγιστική. Υπήρχε και το προηγούμενο διάστημα, αλλά τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ πάει για κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί η κυβέρνηση «με κορμό την αριστερά» να παίξει το ρόλο που έπαιξε το ΠΑΣΟΚ το 1981, '83, '84, με αυτά που έκανε. Δεν μπορεί να παίξει αυτό το ρόλο, είναι άλλη φάση. Αρα δεν είναι και νομοτέλεια, ώστε να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο επιθετικά, όχι μόνο στα λόγια αλλά και ουσιαστικά. Δεν πρέπει, εν πάση περιπτώσει, να θεωρήσουμε ότι ο οπορτουνισμός οδήγησε σε ένα καθολικό πισωγύρισμα, χωρίς να υποτιμούμε τις πολλές εκφράσεις του και ανεξάρτητα αν αυτές οι εκφράσεις υπάρχουν στον ΣΥΡΙΖΑ ή στον Λαφαζάνη ή στον Αλαβάνο κ.λπ.
Κρίση και πόλεμος είναι ζητήματα που μπορεί και να φοβίσουν και να αφυπνίσουν. Η ίδια η κρίση σήμερα αντικειμενικά προσφέρεται για πολιτικοποίηση και ρήξη, παίρνοντας βέβαια υπόψη τον υποκειμενικό παράγοντα, το Κόμμα, το πιο ριζοσπαστικό τμήμα της εργατικής τάξης, πού βρίσκεται, πώς αναπτύσσεται. Η νίκη της αντεπανάστασης θα μας ακολουθεί. Το υπόβαθρό της, αλλά και οι εξελίξεις σε αυτές τις χώρες θα βαραίνουν για πολλά χρόνια πάνω σε μας και στο εργατικό - λαϊκό κίνημα. Απ' την άλλη όμως, έχει αποκαλυφθεί η βαρβαρότητα του καπιταλισμού, παρά την προσπάθεια διαχωρισμού του καπιταλισμού σε «ανθρώπινου» και «μη ανθρώπινου». Εχει, άλλωστε, περιθώρια ο καπιταλισμός να εμφανίζει διάφορες μορφές και να χειρίζεται αυτά τα θέματα. Παρ' όλα αυτά, σήμερα η αντεπίθεσή μας για την προσφορά, το ρόλο του σοσιαλισμού και με την κριτική που ασκήσαμε είναι ένα μεγάλο όπλο που πρέπει να μπει πιο πρακτικά μέσα στη δράση μας και όχι μόνο μέσα από ειδικές εκδηλώσεις.
Ετοιμότητα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες
Αυτό που λέμε η δουλειά «από τα κάτω» και «από τα πάνω» είναι ένα ζήτημα αντικειμενικά σύνθετο. Αν θέλετε κριτήριο της νέας ΚΕ, των νέων Επιτροπών Περιοχών κ.λπ. είναι το πώς λειτουργεί η ΚΟΒ, τι συσπειρώνει, πώς δρα στα σωματεία και στους μαζικούς φορείς, πώς προωθείται η κοινωνική συμμαχία στον τόπο δουλειάς, στον κλάδο, ανάμεσα στους κλάδους, παίρνοντας υπόψη και τους συμμάχους της εργατικής τάξης. Στρατολογίες, ωρίμανση και ανάδειξη νέων στελεχών, κοινωνική σύνθεση οργάνων, αυτά «κάτω» κρίνονται, δεν κρίνεται σύντροφοι από την όποια ικανότητα ή μη της ΚΕ, (βεβαίως, η ικανότητα της ΚΕ είναι σημαντική). Αυτό που ακούγεται πολλές φορές ότι υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην ΚΕ και στη βάση, είναι φυσικό, πάντα θα υπάρχει. Δείχνει όχι το υψηλό επίπεδο της κεντρικής δουλειάς, αλλά την αδυναμία της κεντρικής δουλειάς, την αδυναμία να δουλεύουμε προς τα κάτω καθοδηγητικά, μία αδυναμία που οφείλεται βεβαίως και στις αντικειμενικές συνθήκες. Αυτά τα ζητήματα να τα βλέπουμε σε συνδυασμό, στις δοσμένες συνθήκες.
Ομως να προσέξουμε ότι σε συνδιασκέψεις γίνεται ένας προβληματισμός που, ενώ ξεκινάει από σωστή αφετηρία, μπορεί να οδηγήσει και σε απολυτότητες. Ας πάρουμε το εξής: Σωστά ειπώθηκε να ταρακουνηθούμε, δεν μπορεί να μιλάμε για ισχυρό ΚΚΕ ή ότι θα γίνουμε ισχυρό χωρίς να έχουμε ισχυρή οικοδόμηση στα εργοστάσια, στις βιομηχανικές ζώνες, παλιούς και νέους κλάδους και σε ορισμένους χώρους στρατηγικής σημασίας. Αυτή είναι η ετοιμασία που πρέπει να κάνει το Κόμμα σε συνθήκες επαναστατικές και μη, σε συνθήκες πολέμου, που δεν έχει ξεσπάσει επαναστατική κατάσταση. Αλλά αυτό απαιτεί διάταξη δυνάμεων, συγκέντρωση δυνάμεων, ακόμα και την εξοικονόμησή τους, δηλαδή από έναν τομέα να πάρουμε δυνάμεις και να τις συγκεντρώσουμε εκεί. Υπάρχουν και χώροι που μπορεί να μην είναι αυτό που λέμε εργοστασιακοί, αλλά είναι στρατηγικής σημασίας και έχουν μέσα και εργατική τάξη.
Αυτό πρέπει να το κάνουμε, τη διάταξη, και μετά το Συνέδριο, τα όργανα μπορεί να ξαναδούν καταμερισμούς και η ΚΕ. Αλλά, σύντροφοι, αυτό το «από τα κάτω», όσο κι αν δουλέψεις, αν βάλεις ένα στόχο, ας πούμε 500 εργοστάσια, απαιτεί ακόμα πιο επιτελική δουλειά «από τα πάνω». Ας πούμε τώρα. Η εργατική τάξη πώς θα ετοιμαστεί; Μόνο με τη δουλειά εργοστάσιο το εργοστάσιο; Αυτή είναι η βάση, γιατί δεν οικοδομούμε αλλιώς. Αλλά π.χ. πρέπει η ΚΕ που θα εκλεγεί να επεξεργάζεται κεντρικά πρωτοβουλίες, συνθήματα είτε για το κίνημα είτε δικά της, να επεξεργάζεται χειρισμούς, όχι βεβαίως για να αντιπαρατεθούμε στους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ και των άλλων.
Θα σας πω ένα παράδειγμα: Το «χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά, εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά», αυτό το σύνθημα ή άλλα συνθήματα στις πορείες του ΠΑΜΕ σήμερα τα λένε και άνθρωποι έξω από το ΠΑΜΕ, τα λένε και σε άλλες χώρες, συμπυκνώνει το κάλεσμα και το ρόλο της εργατικής τάξης στην πάλη για την αλλαγή της εξουσίας. Βέβαια, δεν μπορεί να μείνεις σε αυτό. Οταν είπαμε «σκίστε τα χαρτιά της επιστράτευσης» περιμέναμε ότι όλοι οι εργάτες θα τα σκίσουν; Οχι. Είναι ένα κάλεσμα που ανοίγει το δρόμο της απειθαρχίας, της αφοβίας. Οταν λέμε «μην πληρώνετε τα χαράτσια», όταν λέμε τώρα «να παρεμποδίσουμε τις κατασχέσεις», μην υποτιμάμε την επεξεργασία κεντρικών χειρισμών που βεβαίως από μόνοι τους, αν δεν πάνε κάτω, θα μείνουν απλώς σαν ιδέα. Υπάρχει αυτή η ανάγκη και η νέα ΚΕ έχει μεγαλύτερες ευθύνες στην επιτελικότητα της δουλειάς με πρακτικό, αποτελεσματικό τρόπο. Δεν πρέπει, δηλαδή, το «κάτω» να θεωρείται αντιπαραθετικό με το «πάνω».
Υπήρχαν προβληματισμοί, που πολλοί ξεκινάνε από υπαρκτά προβλήματα. Τριάντα κινητοποιήσεις απεργιακές, τι βγάλαμε; Τόσες πορείες... Βεβαίως, δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να κάνεις και κατάχρηση των κεντρικών πρωτοβουλιών, και σαν ΚΕ και σαν ΠΓ. Ισως. Είναι αυτό που λέμε η κάθε στιγμή που πρέπει να βγάζεις συμπεράσματα και είναι από αυτά που μπορείς και να τα μελετάς. Ομως, σύντροφοι, οι συνθήκες απαιτούσαν απεργιακές κινητοποιήσεις. Δεν τις αποφασίσαμε όλες εμείς. Θέλει μια προσοχή, αυτό το «πάνω» και «κάτω» και δεν είναι μόνο στη σχέση του πανελλαδικού με το τοπικό επίπεδο. Ο τομέας, ας πούμε, μιας κλαδικής οργάνωσης ή εδαφικής πρέπει να παίρνει πρωτοβουλίες, να ανοίγει θέματα, φροντίζοντας να γίνει αυτό υπόθεση των ΚΟΒ.
Η ΚΟ Αττικής πρέπει να ανοίξει θέματα. Εχουμε τα Οινόφυτα, τη μεγάλη βιομηχανική ζώνη... δεν μπορεί το καθοδηγητικό όργανο να μην πάρει από τα πάνω πρωτοβουλίες. Μπορεί ακόμα να χρειαστούν και κεντρικές ενέργειες. Ενα παράδειγμα: Τα πανό στην Ακρόπολη. Βεβαίως, δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση ορισμένων μορφών δουλειάς ή δεν είναι όλες οι μορφές δουλειάς, που μαζικοποιούν. Αλλά μέσα σ' αυτές τις στιγμές κάποιο σπόρο αφήνουν. Να μην υποτιμάμε ακόμα και τη διεθνή τους απήχηση. Επομένως, θέλει πιο διαλεκτική τη σχέση «πάνω» και «κάτω», με κριτήριο τι αποδίδει «κάτω». Οχι με κριτήρια που καλλιεργεί ο αντίπαλος, δηλαδή να βρούμε π.χ. δέκα στελέχη να «γαζώνουν» στην τηλεόραση. Οχι. Το «πάνω» πρέπει να συμβάλλει και στην ανάδειξη της κεντρικής παρέμβασης του Κόμματος, της παρέμβασης της Επιτροπής Περιοχής, όμως κρινόμαστε για το τι αποτελέσματα έχουμε κάτω.
Τα κάλπικα εκβιαστικά διλήμματα του ΣΥΡΙΖΑ
Θα έχουμε μπροστά μας νέες εκλογικές μάχες, ευρωεκλογές και τοπικές, καθόλου απίθανο και εθνικές. Δεν υποκαθιστούμε τη δουλειά μας με την εκλογική μάχη σε καμία περίπτωση, αλλά οι εκλογικές μάχες, ιδιαίτερα οι εθνικές, είναι στοιχείο για την ολοκλήρωση σχεδίων ενάντια στο Κόμμα, σε μια φάση που ακόμα - ας πούμε - δεν έχουμε ρίξει τα νέα μας όπλα, δεν μπορούμε να τα βάλουμε σε χρήση απ' την άλλη κιόλας μέρα. Υπάρχουν ζητήματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήδη έχει διαμορφώσει την εκλογική του τακτική και τη διαμόρφωσε ο Τσίπρας. Δεν κάθεται να συζητά όλο το κόμμα γι' αυτά, αλλά ο Τσίπρας με τα επιτελεία του. Και λέει «δεξιά ή αριστερά»... και μάλιστα είπε θα τολμήσει να βάλει και να επαναφέρει το δίλημμα που έμπαινε παλιά του τύπου «σκότος - φως». Δηλαδή, όσοι δε θέλουν να συνεργαστούν μαζί του για να κάνουν κυβέρνηση, αυτοί αναλαμβάνουν την ευθύνη, ενώ δηλώνει είναι διατεθειμένος να πάει και με το διάβολο. Δεύτερον, αστάθεια, ακυβερνησία ή κυβέρνηση συνεργασίας ή αυτοδυναμία ΣΥΡΙΖΑ για να φτιάξουν κυβέρνηση συνεργασίας. Θα χρησιμοποιήσουν κι άλλες δυνάμεις και είμαστε σίγουροι ότι θα χρησιμοποιήσουν.
Εμείς πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ιδεολογικοπολιτικό περιεχόμενο αυτής της προπαγάνδας από τώρα, ώστε όταν γίνουν εκλογές να έχουμε αποτελέσματα. Και δεν αντιμετωπίζεται μόνο προπαγανδιστικά, αλλά με τους αγώνες, με τη δράση, με την οικοδόμηση, με ό,τι μπορούμε να πετύχουμε σ' αυτό το διάστημα, γιατί όπως και να το κάνουμε είναι μικρό.
Δε συζητήσαμε - κι αυτό συνειδητά έγινε απ' την πλευρά της ΚΕ - αν βγει ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση πώς θα δράσουμε. Εχουμε γραμμή δράσης και έχουμε και πόλεμο με τον οπορτουνισμό που θα εκφραστεί κι όταν θα είναι κυβέρνηση. Αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ένα διάστημα στο εργατικό - λαϊκό κίνημα η αναμονή από τη νέα κυβέρνηση. Πρέπει να το πάρουμε υπόψη.
Ο ευρωσκεπτικισμός: Δεν είναι ένα σχέδιο παγίδευσης. Βεβαίως χρησιμοποιείται έτσι στη λαϊκή συνείδηση, για να εκτονωθεί κάπως η αγανάκτηση και να μην πάει σε ριζοσπαστισμό, αλλά εκφράζει και διαφορετικά συμφέροντα και τμημάτων της αστικής τάξης και όχι μόνο στην Ελλάδα. Επομένως, είναι ένα υπαρκτό σενάριο, το προβλέπουμε στις εξελίξεις, έχει ιδεολογικοπολιτικές πλευρές και πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε.
Και, βέβαια, υπάρχει και η ένταση των μέτρων κατά του Κόμματος. Εχουμε πάρα πολλή δουλειά να κάνουμε για την κατανόηση του τι λέμε για τη στάση του Κόμματος στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Πώς να δουλεύουμε με τη στρατηγική μας
Πρέπει να μην ξεχάσουμε και να εμβαθύνουμε σ' αυτό που λέμε, ότι η ΚΕ έδειξε εφησύχαση (όχι αυτάρκεια ή υπεροψία) στο ότι έχουμε σωστή στρατηγική. Το ζήτημα της εφησύχασης σχετίζεται και με τις προσαρμογές της προπαγάνδας, και με την ουσία της επιθετικότητας της προπαγάνδας, και με τη διάταξη των δυνάμεων, και με την κομματική οικοδόμηση. Δεν είναι η εφησύχαση απλώς ζήτημα αν προβλέψαμε πώς θα πάνε τα πράγματα, πάνω ή κάτω, αν θα έχουμε καλό εκλογικό αποτέλεσμα. Δεν είναι αυτό. Αλλο ότι μπορεί να εκδηλώθηκε και στη μη σωστή ετοιμότητά μας για τις εκλογές. Υπάρχει, σύντροφοι, ένας δείκτης βασικός - είναι βεβαίως πολλοί οι δείκτες. «Ριζοσπάστης» και πολιτικό βιβλίο. Δεν μπορεί να λέμε ότι το Κόμμα είναι θωρακισμένο, γιατί κάνουμε μια εισήγηση, κάνουμε κι ένα μάθημα ιδεολογικό μια μέρα, βγάζω και πέντε ομιλίες, κατακεραυνώνουμε τον οπορτουνισμό και τελειώσαμε. Δεν είναι. Δεν μπορείς. Εχει αδυναμίες ο «Ριζοσπάστης»; Εχει, αλλά μη μου πείτε ότι οι αδυναμίες είναι που εμποδίζουν την κυκλοφορία. Το πολιτικό βιβλίο πρέπει να κυκλοφορεί ακόμα πιο πλατιά. Εδώ πια δεν είναι θωρακισμένο το Κόμμα και μην εφησυχάζουμε πάνω σ' αυτά τα θέματα.
Βεβαίως, η στρατηγική μας δεν καθορίζεται απ' το συσχετισμό δυνάμεων, αλλά αυτό το θέμα της αλλαγής του συσχετισμού δυνάμεων που παλεύουμε εμείς, πρέπει να δουλευτεί ακόμα παραπέρα μέσα απ' την πείρα. Π.χ. δεν αρκεί, παρότι το θέλουμε, η αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων στις διοικήσεις. Θέλεις και μαζικότητα, θέλεις και οργάνωση, θέλεις και συμμετοχή, έντονη διαπάλη, συσπείρωση, ώστε η αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων να φέρει διεύρυνση των γραμμών του ΠΑΜΕ, με σωματεία, ομοσπονδίες, το ίδιο η ΠΑΣΥ, η ΠΑΣΕΒΕ, το ΜΑΣ.
Επομένως, να μην εφησυχάζουμε με τη στρατηγική μας, αλλά να δούμε πώς συσπειρώνουμε δυνάμεις και πώς αποκρυσταλλώνονται στη συμμαχία, γιατί θα βρεθείς σε μία διαδικασία επαφής με αυτές τις δυνάμεις στη δράση. Υπάρχει π.χ. πείρα απ' τις κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία. Εκεί, πάνω στην ασφυκτική πίεση της κατάστασης, έρχονται μαζί με τα δικά μας συνθήματα - χωρίς να σημαίνει ότι είναι αντιμονοπωλιακή η συνείδησή τους - δυνάμεις που μέσα τους δρα το ΠΑΣΟΚ , η ΝΔ. Να παρατήσουμε τη στήριξη της ΠΑΣΥ και να πάμε να δουλεύουμε εκεί; Είναι λάθος. Να μείνουμε μέσα στην ΠΑΣΥ, γιατί εμείς εδώ μπορούμε να το καταφέρουμε καλύτερα το πράγμα και να τους αφήσουμε αυτούς; Οχι. Εδώ και λάθη κινδυνεύουν να γίνουν και ενσωμάτωση, και ξέκομμα, και απομόνωση. Αμα τα έχουμε υπόψη, συγκεκριμένα, αυτά πρέπει να λύνονται γιατί στο κάτω-κάτω συγκεντρώνουμε δυνάμεις όχι μόνο για το σήμερα αλλά και για το αύριο.
Για να έχουμε επαγρύπνηση δεν αρκεί, σύντροφοι, να ψηφίζονται τα ντοκουμέντα, αλλά πρέπει και να εφαρμόζουμε τη στρατηγική μας σωστά, πριν απ' όλα απ' την ΚΕ, τα όργανα και καμιά φορά μπορεί να υπονομευτεί η στρατηγική με τη χαλαρότητα, τις πρόχειρες αποφάσεις, τον πρακτικισμό κ.λπ. χωρίς να το καταλαβαίνουμε, όχι γιατί υποκλινόμαστε στον οπορτουνισμό.
Για τη δουλειά στη νεολαία και στην ΚΝΕ
Για τη δουλειά στη νεολαία και στην ΚΝΕ. Οσο και να βελτιώσουμε την καθοδηγητική δουλειά στην ΚΝΕ (και τη βελτιώσαμε), ό,τι και να κάνουμε, εάν ως Κόμμα δεν αποκτήσουμε άμεση, αυτοτελή εμπειρία, μαζί με την ΚΝΕ, στη δουλειά στις νεότερες ηλικίες, δε θα μπορούμε να την καθοδηγήσουμε. Και λίγο - πολύ το λέμε, παρά τη βελτίωση μετά την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, έχουμε εκχωρήσει την οργάνωση των νεότερων ηλικιών στην ΚΝΕ. Δεν είναι σωστό, είναι μια δουλειά του Κόμματος (δε χάνει την αυτοτέλειά της η ΚΝΕ), πρέπει το Κόμμα αυτοτελώς να την εξειδικεύει, γενικεύοντας και καθοδηγώντας την ΚΝΕ και να παίρνει υπόψη ότι αν δεν αποκτήσει τέτοια εμπειρία, δε θα μπορέσει η ΚΝΕ να τα καταφέρει και να αναπτύξει τη δική της πρωτοβουλία και τη δική της ευθύνη που έχει, να εξειδικεύει τη στρατηγική του Κόμματος.
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη πρέπει να γίνει πριν το Συνέδριο της ΚΝΕ και κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις μπορούμε να μιλήσουμε για μία ΚΝΕ πολύ καλύτερη απ' ό,τι είναι σήμερα, μέσα στη συνολική της θετική πορεία το τελευταίο διάστημα.
Για τις συμμαχίες
Ορισμένα ζητήματα ακόμη. Αυτό το θέμα «πολιτική συμμαχία» θα το έχουμε μπροστά μας, γιατί αντικειμενικά μπαίνει, μην το βλέπουμε μόνο ως απάντηση στην πρόταση συνεργασίας που μας κάνουν. Βεβαίως, πρέπει να απαντήσουμε, αλλά πριν απ' όλα πρέπει να βάλουμε στη συζήτηση «κάτω», γιατί χρειάζεται η συμμαχία των αντικαπιταλιστικών - αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, εξηγώντας τι δυνάμεις είναι αυτές, γιατί αυτή η συμμαχία είναι μονόδρομος για τη συγκέντρωση δυνάμεων και με την αναγνώριση του καθοδηγητικού ρόλου του ΚΚΕ στην πράξη, ότι τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν, ας το πω έτσι, με μια φράση.
Με αυτήν την έννοια, θέλει καλύτερη παρακολούθηση και του οπορτουνισμού απ' ό,τι γίνεται μέχρι τώρα. Σήμερα συνεδριάζει η ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ μπροστά στο Συνέδριό τους που θα κάνουν. Υπάρχει ένα απόσπασμα στην εισήγηση στην ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό το απόσπασμα είναι η καλύτερη απάντηση, γιατί είναι θέμα αρχής όχι μόνο να μην μπαίνεις σε κυβέρνηση στα πλαίσια του καπιταλισμού, αλλά και να μην κάνεις συνεργασία με αυτούς που έφυγαν απ' το Κόμμα. Μιλάμε για στελέχη, τον πυρήνα που έφτιαξε κόμμα, ανεξάρτητα τώρα αν έχουν ενταχθεί στον ΣΥΡΙΖΑ, που μπορεί να εμφανίζεται και κάπως αλλιώς. Λέει, προσέξτε: Η κυβέρνηση της αριστεράς θα κυβερνά, αλλά συγχρόνως θα είναι αντιπολίτευση - θυμάστε, ο Παπανδρέου το είχε πει αυτό. Πρόκειται, λέει, για σύγκρουση εξουσιών, η κοινωνία που έχει όπλο την κυβέρνηση της αριστεράς, προσέξτε, η κοινωνία έχει όπλο την κυβέρνηση της αριστεράς απέναντι στο κεφάλαιο που έχει όπλο το αστικό κράτος, την οικονομική ισχύ, τα μίντια και ένα διεθνές περιβάλλον που όμως αλλάζει και το αλλάζουμε. Δηλαδή, ο λαός έχει όπλο την κυβέρνηση, η κυβέρνηση δίνει μάχη με το αστικό κράτος εκεί επάνω. Αυτό είναι η καλύτερη απάντηση απ' τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ σ' αυτούς που, εν πάση περιπτώσει, προβληματίζονται στο να κάνουμε συνεργασίες και τις αντιπαραθέτουν μάλιστα στην κοινωνική συμμαχία. Λένε «κάντε τις προτάσεις σας κι ας τις απορρίψουν και χρεώστε τους». `Η ακόμα, «μπείτε στην κυβέρνηση και αδειάστε τους και θα κερδίσει το Κόμμα». Σύντροφοι, όλη η εμπειρία, αλλά και η θεωρία μας ως πυρήνα το λέει: Οταν πάμε να κάτσουμε στο τραπέζι με ένα κόμμα, να συνεργαστούμε, εμείς πρέπει να κάνουμε αφαίρεση των θέσεων και όχι αυτοί. Εμείς πρέπει να βγάλουμε την αποδέσμευση, εμείς πρέπει να βγάλουμε την επαναστατική κατάσταση, το σοσιαλισμό και αυτό όχι όταν είμαστε αδύναμοι, αλλά και όταν είμαστε πιο δυνατοί. Δεν υπάρχει συνεργασία με την έννοια κάθεσαι σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων ή να πας στις εντολές και εσύ θα βγάλεις θέσεις. Δε θα τους αδειάσουμε, θα μας αδειάσουν, γιατί όταν ο λαός θέλει τη συνεργασία μαζί τους, θέλει να πάμε μαζί, απαιτεί αντικειμενικά, με αθωότητα, εμείς να βγάλουμε αυτά που θεωρεί ότι δεν είναι ώριμα σήμερα και όχι να βγάλουν αυτοί.
Κι επειδή τώρα το ξέρουμε από χέρι, το θέμα δεν είναι αν κάνουμε συμβιβασμούς. Κάνουμε τέτοιους στη συμμαχία την κοινωνική. Αλλά άλλο πράγμα να κάνεις συμβιβασμούς, σύντροφοι, στο προγραμματικό πλαίσιο ή στο στόχο πάλης της λαϊκής συμμαχίας κι άλλο να κάνει το Κόμμα. Αυτό πρέπει να είναι πολύ καθαρό, ότι η λογική «κάτσε να τους αδειάσεις» οδηγεί στο να αδειαστούμε εμείς. Ας σκεφτούμε και κάτι άλλο. Εχει δοκιμαστεί αυτή η επιλογή απ' το Κόμμα. Εχει δοκιμαστεί και χωρίς να χάσει την αυτοτέλειά του. Π.χ. στη δεκαετία του '70, με την τότε εμπειρία, ύστερα από 27 χρόνια παρανομίας, αλλά και τη στρατηγική που κυριαρχούσε διεθνώς κ.λπ., κάναμε την Κίνηση για την Ενότητα της Αριστεράς. Τι ήταν αυτή η κίνηση; Κομμουνιστές και παράγοντες. Υπήρχε ελπίδα στον κόσμο βασισμένη στο γεγονός - κακά τα ψέματα - να μην φαίνεται και πολύ το πρόσωπο του ΚΚΕ, να πλατύνουμε, να πλατύνουμε, αλλά για μας το εύρος είναι διαφορετικό. Αν θέλετε ο ίδιος ο Συνασπισμός, στο ξεκίνημά του, που βασίστηκε σε ΚΚΕ, ΕΑΡ κ.λπ., ούτε καν ήταν προέκταση ή εποικοδόμημα που εξέφραζε συγκεκριμένες κοινωνικές δυνάμεις, αλλά ήταν η λογική να γίνει ενότητα της αριστεράς, για να πάρει κουράγιο ο λαός να παλέψει και για να φέρει μια καλύτερη κυβέρνηση.
Αυτή τη λογική εμείς την έχουμε τελειώσει. Δε σημαίνει όμως ότι έχει τελειώσει μέσα στο λαό. Εμείς επιμένουμε ότι συμμαχία σημαίνει εργατική τάξη, μισοπρολετάριοι, φτωχή αγροτιά, αυτοαπασχολούμενοι, προσέξτε, όχι όμως μόνο με συνδικαλιστικά κριτήρια. Βεβαίως, πρέπει να εκφράζεται και στο συνδικαλιστικό κίνημα, όμως αυτή η συμμαχία δε θέλουμε να υποκαταστήσει το Κόμμα σε καμία περίπτωση, αλλά να είναι, αν θέλετε, η στρατιά της αυριανής επανάστασης. Βεβαίως, πρέπει να βασίζεται στους συνδικαλιστικούς αγώνες κ.λπ., αλλά να μην τη βλέπουμε με συνδικαλιστικά κριτήρια. Υπάρχει κίνδυνος να τη δούμε με συνδικαλιστικά κριτήρια, γιατί η συμμαχία απαρτίζεται από τα όργανα των εργατών, του κινήματος. Εδώ, λοιπόν, είναι ένα σύνθετο ζήτημα και για πρώτη φορά υπάρχει επεξεργασία μιας πρωτοποριακής και σωστής αντίληψης για τη συμμαχία. Αυτή η συμμαχία δεν μπορεί να καταργήσει τα όρια ανάμεσα στην εργατική τάξη, στους αυτοαπασχολούμενους και στην αγροτιά (ενώ υπάρχουν και αντιθέσεις), δεν είναι απλώς ένα άθροισμα συνδικάτων και από την άλλη μεριά είναι το Κόμμα που καθοδηγεί. Θέλει δηλαδή αυτό το θέμα παραπέρα μελέτη, ακόμα και καθοδηγητικά θέλει δουλειά γιατί δεν κατανοείται απ' το λαό ότι η συγκεκριμένη πολιτική συμμαχιών του ΚΚΕ είναι η απάντηση.
Σε αυτό το φύτρο που υπάρχει σήμερα είναι μεγάλη η ευθύνη των στελεχών και των μελών του Κόμματος που έτσι κι αλλιώς δουλεύουν, όχι γιατί τους είπαμε πήγαινε να δουλέψεις στη συμμαχία, εσύ θα πας στο κίνημα ειρήνης, εσύ θα πας στη συμμαχία, αλλά γιατί είναι εκλεγμένοι, είναι αναγνωρισμένοι. Πρέπει, βέβαια, να είναι αναγνωρισμένοι ηγέτες ακόμα κι αν δεν είναι εκλεγμένοι σε αυτή τη συμμαχία. Δείχνει τον καθοδηγητικό ρόλο του Κόμματος. Ενοποίηση δε σημαίνει «αποφασίζω εγώ», αλλά ενοποίηση γίνεται όταν συσπειρώνεις δυνάμεις, όταν μαζικοποιείς, όταν βάζεις και τους άλλους να δουλέψουν μπροστά κι αν θέλεις εσύ συγκεντρώνεις την προσοχή σου, όχι στην αφ' υψηλού δουλειά, αλλά στα πιο σύνθετα προβλήματα της λαϊκής συμμαχίας. Δεν είναι λυμένα όλα αυτά. Ομως, σύντροφοι, πρέπει να κατανοηθεί το εξής: Η ριζική διαφορά της δικής μας πολιτικής συμμαχιών βρίσκεται όχι μόνο στην πολιτική κατεύθυνση και στο θέμα της εξουσίας, αλλά και στο ποιοι απαρτίζουν τη συμμαχία και ποια είναι η σχέση του Κόμματος με αυτή. Είναι θέμα να σκεφτούμε περισσότερο αυτό που λέμε πώς θα υλοποιείται ο καθοδηγητικός ρόλος του Κόμματος απέναντι στη συμμαχία, μια συμμαχία που θα ανασυντάσσεται, πρέπει να μαζικοποιείται και επομένως την άσκηση του καθοδηγητικού ρόλου του Κόμματος δεν την έχεις στο τσεπάκι. Δεν είμαστε σε ένα κίνημα εμείς κι εμείς, και γιατί οι άλλες πολιτικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν τον κινηματικό χαρακτήρα της συμμαχίας, το γεγονός ότι κορμός του είναι οργανωμένες δυνάμεις μαζικών οργανώσεων και θα προσπαθήσουν κι από τα μέσα να τη διαβρώσουν.
Επομένως, αυτά τα θέματα στρατηγικής και τακτικής - μην το ξεχνάμε τακτική μέσα στη στρατηγική - είναι σύνθετα, δεν είναι εύκολα. Δεν έχουμε το «κοκαλάκι της νυχτερίδας», επειδή έχουμε σωστή στρατηγική, αλλά πατάμε σε ένα βάθρο, δηλαδή το ιδεολογικοπολιτικό έδαφος του ΚΚΕ σήμερα και μετά το Συνέδριο δεν είναι σεισμογενές, αλλά δε φτάνει να έχεις θωρακίσει τα θεμέλια, πρέπει να θωρακίσεις και το εποικοδόμημα κι αυτό έχει δυσκολίες.
Πλατύ άνοιγμα για εκλαΐκευση της εναλλακτικής πρότασης του ΚΚΕ
Η νέα ΚΕ θα εξειδικεύσει αποφάσεις και θέσεις, αλλά και τι θα κάνουμε από αύριο. Δεν έχει σκοπό η ΚΕ να δώσει «οδηγίες προς ναυτιλλομένους», η κάθε Οργάνωση άλλωστε έκανε συνδιάσκεψη κι αποφάσισε. Ομως, υπάρχει ένα θέμα. Πώς, σύντροφοι, θα αλλάξουμε το κλίμα, γιατί έχει λίγο θολώσει μπροστά στο Συνέδριο του Κόμματος. Πώς θα αλλάξουμε το κλίμα όχι γενικά στην κοινωνία, αλλά στους φίλους, στους οπαδούς, στους εργάτες που δε μας ψηφίζουν στα εργοστάσια; Επομένως, πρέπει να γίνει μία εκστρατεία, όχι με τη μορφή καμπάνιας, ούτε «ελάτε να σας ενημερώσουμε» για τις αποφάσεις του 19ου Συνεδρίου, αλλά αναδείχνοντας αυτό που λέμε η εναλλακτική πρόταση του ΚΚΕ. Θέλει με έναν τρόπο πλατύ να τραβάει το ενδιαφέρον κι άλλους να έρχονται. Το σύνθημά μας είναι πλατύ κι αυτό πρέπει να το καταλάβει ο κόσμος. Για να πάρει απαντήσεις για το τι πρέπει να γίνει από εδώ και μπρος, αύριο, μεθαύριο και στην πορεία. Πρέπει να εκλαϊκεύσουμε και εδώ χρειάζεται και να δημιουργήσουμε ένα κλίμα έμπνευσης, έξαρσης. Εχουμε πείρα.
Ταυτόχρονα, πρέπει όμως ο κάθε κομμουνιστής, ανεξαρτήτως αν έχει πολλές ικανότητες, αν έχει ελκυστική ομιλία ή αν είναι ελκυστικός σαν πρόσωπο, να είναι λαϊκός ηγέτης, αναγνωρισμένος στο χώρο του. Ολοι, χωρίς εξαίρεση. Μπορούμε με περίσσια αισιοδοξία και την αισιοδοξία ότι ξέρουμε πού βαδίζουμε, πού πατάμε, ξέρουμε τι έχουμε μπροστά μας, είμαστε επαναστάτες, ξέρουμε τι μας περιμένει, ξέρουμε τα στριμώγματα, αλλά παρ' όλα αυτά προχωράμε με ενθουσιασμό, μαχητικότητα, στη βάση της γνώσης και όχι της άγνοιας.